Reïna Lupa

Wetenschappelijke revolutie en metamorfose van de muziekwereld

Kort voor de geboorte van Claudio Monteverdi brak er een wetenschappelijke ontdekking door die diepgaande gevolgen had voor de mensheid en die de manier veranderde waarop mensen tegen het leven, de wereld en hun plaats daarin aankeken. Wiskundige en astronoom Nicolaus Copernicus stelde voor dat de zon, en niet de aarde, het middelpunt van het universum is.

Deze gebeurtenis trok het aloude geocentrische model in twijfel en trok de autoriteit van religieuze en traditionele opvattingen in twijfel. Met de opkomst van het Humanisme, dat de studie van klassieke Griekse teksten, de waarde van het individu en het potentieel voor menselijke prestaties aanmoedigde, plaatsten wetenschappelijke ontdekkingen zoals die van Copernicus de mens, in plaats van God, in het centrum van het culturele leven, waarbij menselijke ervaring en expressie prioriteit kregen boven goddelijke autoriteit.

Naast deze wetenschappelijke revolutie onderging de muziekwereld zijn eigen metamorfose. De grootse, complexe tapijten van de polyfonie, die de Renaissance hadden gedomineerd, begonnen plaats te maken voor de expressieve helderheid en emotionele directheid van de solomelodie. 

In de voorhoede van deze muzikale evolutie stond Claudio Monteverdi, wiens werken de essentie van de menselijke emotie met een ongekende directheid vastleggen.

Legende Reïna Lupa

Reïna Lupa is een legende uit de streek van Santiago de Compostella over de stoffelijke resten van de apostel Jacobus. Twee volgelingen van Jacobus vragen  koningin Lupa om Sint Jacobus te begraven. Zij  doet alsof ze instemt en geeft hen ossen en een kar om te helpen met de begrafenis. Ze stuurt de discipelen naar een grot in de berg Pico Sacro.

Bij aankomst werden de discipelen opgewacht door een draak. Wonderbaarlijk genoeg zijn ze in staat om de draak te doden. Daarna veranderen de ossen in  wilde stieren, maar de discipelen zijn in staat de beesten te temmen. Als Lupa hoort dat haar plan is mislukt, bekeert ze zich tot het christendom en helpt ze bij de bouw van het graf van de apostel. Er wordt gedacht dat Lupa de vertegenwoordiging zou kunnen zijn van een voorchristelijke godin.

Alessandro Grandi

Alessandro Grandi was een  zanger in San Marco, in Venetië, tijdens Monteverdi’s ambtsperiode. In 1618 werd hij zangleraar aan het hertogelijk seminarie, en in 1620 kreeg hij Monteverdi’s positie. Hij was een van de meest getalenteerde componisten die in het begin van de 17e eeuw in Noord-Italië werkten, mogelijk op één na belangrijkste na Monteverdi.

Heinrich Schütz

In 1610 reisde Heinrich Schütz naar Venetië, waar hij drie jaar verbleef. Hij werd de favoriete student van Giovanni Gabrieli en op diens sterfbed liet Gabrieli een van zijn ringen aan Schütz na. Schütz zou later naar Venetië terugkeren, en Monteverdi adviseerde hem mogelijk met name over de dramatische monodie (eenstemmigheid).

Schütz herinnerde zich zijn reis met deze woorden: “Tijdens mijn recente reis naar Italië wijdde ik mezelf op een bijzondere manier aan compositie, namelijk hoe een komedie van diverse stemmen kan worden vertaald naar de declamatorische stijl en op het podium kan worden gebracht en gezongen – zaken die, voor zover ik weet, in Duitsland volledig onbekend zijn.”

Giovanni Kapsperger

Kapsberger was een andere illustere Venetiaanse componist. Hij was een vruchtbare, zeer originele en vaak buitengewone componist en speelde een sleutelrol in de ontwikkeling van de theorbe als solo-instrument.

Een Canario is een typische dans van de Canarische Eilanden. De invloed van dans en danspatronen zou gedurende de 17e eeuw blijven groeien; ze zouden het basiselement van de suite worden en hun weg vinden naar het concerto en de symfonie. Cesare Negri was een Italiaanse dansmeester, choreograaf en auteur van een beroemd dans handboek, Le gratie d’amore (1602).