Toen het Berlage Saxophone Quartet in november bij ons optrad, waren zij onder indruk van de ambiance en de akoestiek van de Jisper Kerk. Al snelde volgde het verzoek om de kerk te gebruiken als decorum voor de filmopname ter promotie van hun nieuwste CD.

 Op dinsdag 11 februari presenteert het BSQ het meesterwerk: de Goldberg Variaties van J.S. Bach. De vier leden bespelen acht saxophones in de zetting van duo’s, trio’s en kwartetten. Op subtiele wijze wordt de muziek voorzien van kleur en beeld en de musici bewegen door het decor van licht. De luisteraar wordt door deze artistieke toevoegingen extra geraakt door dit meesterwerk.

 

Bekijk de korte interviews met de musici waarin ze uitleggen hoe deze beleving tot stand is gekomen. Maar lees ook wat de Goldberg Variaties zo bijzonder maakt.

Het concert begint om 18.00 en duurt 85 minuten (geen pauze). Gedurende het concert worden de opnames gemaakt.
De entree kost € 10 en betaalt u ter plekke (geen pin). De helft van de opbrengst is voor het BSQ.

Het aantal plaatsen is beperkt, reserveer: reserveren@concertjisp.nl

 

Programma

Johann Sebastian Bach (1685-1750), Aria mit verschiedenen Veränderungen. Vierter Teil der Clavier-Übung, BWV 988 (Goldberg-Variaties)

Aria
Variatio 1.
Variatio 2.
Variatio 3. Canone all’ Unisono
Variatio 4.
Variatio 5.
Variatio 6. Canone alla Seconda
Variatio 7. Al tempo di Giga
Variatio 8.
Variatio 9. Canone alla Terza
Variatio 10. Fugetta
Variatio 11. (Gigue)Variatio 12. Canone alla Quarta

 

Variatio 13. (Adagio)
Variatio 14.Variatio 15. Canone alla Quinta. Andante
Variatio 16. OuvertureVariatio 17.
Variatio 18. Canone alla Sexta
Variatio 19.
Variatio 20.
Variatio 21. Canone alla Settima
Variatio 22. Alla breve
Variatio 23.
Variatio 24. Canone all’ Ottava
Variatio 25. Adagio
Variatio 26 .
Variatio 27. Canone alla Nona
Variatio 28.
Variatio 29.
Variatio  30. Quodlibet
Aria

Meer dan alleen muziek

De emoties van de Goldberg Variaties komen extra tot uitdrukking door de beweging van de musici en het gebruik van licht. Het BSQ werkt hiervoor samen met Ria Marks (regisseur) en Jurjen Alkema (light and projection artist).

Bach klassiek concert noord holland

Architekt en goudsmit 

In zijn biografie van Bach schetst Brandt Buys ons de componist als architect én goudsmid, de man die muzikale ‘bouwwerken’ optrekt, en anderzijds voor zelfs de kleinste details aandacht heeft. Als die typering ergens klopt, dan wel in zijn Goldbergvariaties uit 1741, uitgegeven als Clavierübung IV voor klavecimbel met twee klavieren.

Wat Bach er toe bracht in de toen impopulaire variatievorm een magistraal werk voor een tweeklaviers klavecimbel van ruim een uur te schrijven zullen we nooit helemaal begrijpen, te meer daar hij de variatievorm na zijn twintigste levensjaar nauwelijks meer had beoefend. Wat zijn biograaf Forkel vertelt – een slapeloze edelman bestelt muziek om bij in te slapen, en beloont Bach met een bokaal vol goudstukken – lijkt geen afdoende verklaring. 

Feit is dat Bach zich in deze variatiereeks helemaal manifesteert als architect én goudsmid tegelijkertijd. Hij componeerde een stuk met een uitermate ingenieuze en monumentale opbouw, en voorzien van talloze briljante details.

 

Onspeelbaar voor pianisten

Bach heeft een eigen aria genomen, en daar rondom een variatiereeks geschreven. Het gaat om maar liefst dertig variaties, verdeeld in tien groepen van drie, die elk een toccata-achtige, een meer bezonken en een canonische variatie bevatten. De canons zijn zo gerangschikt dat elke volgende canon zich een stapje verder van de oorspronkelijke toonhoogte verwijdert. De variaties 12 en 15 zijn canons in de omkering. Het hele werk wemelt van dit soort vondsten.

Voor pianisten is het echter bijna onspeelbaar, omdat Bach voor bijna de helft van de variaties een tweeklaviers klavecimbel voorschrijft. Met gekruiste handen spelen of de vingers door elkaar laten wriemelen is op de hedendaagse piano dan ook schering en inslag.

Skala aan emoties

De 30ste variatie is een quodlibet: een mengsel van de oorspronkelijke aria met twee toenmaals bekende volksliedjes. De herhaling van de aria zelf maakt de cirkel weer rond. In de zeventig minuten die dat duurt hebben we alle uithoeken van de menselijke gevoelens langs horen komen, van burleske uitgelatenheid (variatie 23) tot een streng fugato (variatie 10), van plechtstatigheid (variatie 16) tot diepe droefheid (variaties 15 en 25), van buitengewone klaarheid (variatie 2) tot gecompliceerde harmonische uitweidingen (variatie 29).

Klaviertechniek ten top

Bach geeft hier een overzicht van de state of the art van de klaviertechniek van zijn tijd, zoals hij dat voor de viool deed in de Chaconne uit de d-klein Partita voor vioolsolo. Maar los daarvan was er nog een doel. Wie na de eerste drie dit ‘Vierter Teil der Clavier-Übung’ zich had eigen gemaakt beheerste – volgens Bach – alle beschikbare compositievormen voor klavier. Het is dus geen etudenverzameling, maar een catalogus van dertig vormen, zoals die mogelijk waren op basis van een harmonisch gegeven.

Populair meesterwerk

Van de Goldberg-Variaties bestaan heel wat – meer dan 80! – opnames, op klavecimbel en op piano. Sommige pianisten (Glenn Gould) en klavecinisten (Gustav Leonhardt) maakten meer dan één opname. Daarnaast zijn er tal van bewerkingen gemaakt van (delen van) dit monumentale werk: voor strijkkwartet, marimba, gitaar, accordeon, en ja, ook voor saxofoonkwartet. Het Danish Saxophone Quartet speelde in 2004 een transcriptie in van de hand van Francesco Frederico Venerucci. En vandaag is het Berlage Saxophone Quartet aan de beurt.

Ben erbij op dinsdag 11 februari. Reserveer!

Blijf op de hoogte

Ontvang onze nieuwsbrief! 

Je ontvangt een mail om de inschrijving te bevestigen.