Internationaal viool-pianoduo opent het seizoen

De Vioolsonate in C majeur, K. 296 van Wolfgang Amadeus Mozart biedt muziekliefhebbers een boeiende blik op de ontwikkeling van de jonge componist en zijn innovatieve kamermuziek. Geschreven in 1778 in het muzikale centrum Mannheim, markeert deze sonate het begin van Mozarts ‘volwassen’ vioolsonates: werken waarin niet alleen de piano, maar ook de viool een volwaardige rol krijgt.

Het driedelige werk opent met een energiek Allegro vivace, gevolgd door een gevoelig Andante sostenuto in F majeur, en sluit af met een opgewekt Rondeau: Allegro. Hierin wisselen heldere melodieën en speelse dialogen tussen beide instrumenten elkaar af: een duidelijke stap richting meer gelijkwaardigheid die in latere sonates nog verder wordt doorgevoerd. Muzikaal weerspiegelt K. 296 de galante stijl, kenmerkend door elegantie en melodieuze lichtvoetigheid, maar ook invloeden van de Mannheimse school, bekend om haar dynamiek en expressieve frasering.

Tijdens het componeren was Mozart 22 jaar oud en reisde hij samen met zijn moeder door Europa in zijn zoektocht naar een muzikale aanstelling en carrièrekansen. Deze persoonlijke turbulentie en de tragiek van het overlijden van zijn moeder in Parijs vormen het emotionele decor van deze periode. Toch klinkt in de sonate vooral de lichte en verfijnde stijl van de jonge Mozart door. In vergelijking met latere vioolsonates zoals K. 454 en K. 526, die technisch veeleisender zijn en diepere expressie en complexere structuren laten horen, is K. 296 toegankelijker en melodieuzer. Vioolsonate K. 296 neemt een centrale plaats in binnen Mozarts kamermuziek en laat zien hoe hij als componist wist te vernieuwen en verrassen.

Dora Pejačević (1885–1923) was een pionier van de Kroatische klassieke muziek en wordt gezien als een van de meest vooraanstaande vrouwelijke componisten van haar tijd. Opgegroeid in het Oostenrijks-Hongaarse rijk, ontwikkelde zij grotendeels als autodidact haar rijke muzikale taal, mede beïnvloed door studies in Dresden en München. Pejačević’ compositorische werk omvat kamermuziek, liederen en orkestwerken; ze bracht een verfrissend intellectueel elan in haar muziek, en stond in contact met literaire grootheden als Rainer Maria Rilke.

Haar Vioolsonate in D majeur, Op. 26 “Spring” ontstond in 1909, tijdens haar vroege volwassenheid. Deze sonate, bestaande uit drie delen en een totale duur van circa 22 minuten, weerspiegelt een karakteristieke laatromantische lyriek en verfijnde expressie. Het eerste deel, Allegro, kenmerkt zich door een energieke en bijna pastorale sfeer, waarin viool en piano levendige thema’s afwisselen in een speelse dialoog. Het langzame middendeel, Andante con moto, verdiept de emotionele intensiteit van het werk met warme melodieën en introspectieve kleuren. Het slotdeel, Allegro molto, brengt een virtuoze en sprankelende finale, waarin de lentemotieven tot hun volle bloei komen.

De sonate draagt de bijnaam “Spring” vanwege de frisse, optimistische klank, in contrast met Pejačević’ latere, dramatische composities. Deze sonate wordt gezien als een hoogtepunt binnen haar oeuvre en biedt luisteraars een fascinerende blik op haar talent voor melodische ontwikkeling en emotionele diepgang. Het werk geniet groeiende waardering, niet alleen vanwege de muzikale kwaliteiten, maar ook als uniek voorbeeld van vrouwelijk kunstenaarschap in de vroege twintigste eeuw.

Franz Schubert schreef zijn Fantasie in C majeur, D 934 in december 1827, tijdens een periode van uitzonderlijke creatieve kracht, maar ook vlak voor zijn vroege overlijden. Dit circa 25 tot 30 minuten durende werk voor viool en piano, opgedragen aan de begaafde violist Josef Slavík, is een indrukwekkend voorbeeld van Schuberts late kamermuziek. Het stuk onderscheidt zich door zijn één doorgecomponeerde beweging, waarin diverse herkenbare secties zijn verwerkt, vergelijkbaar met een vierdelige sonate. De Fantasie is technisch zeer uitdagend en vraagt om virtuositeit van beide uitvoerenden, met een voortdurende dialoog tussen viool en piano, en een subtiele mengeling van kamermuziek en concertante stijl. Centraal staan het liedthema “Sei mir gegrüßt” (op Schuberts eigen D 741), dat als emotioneel middelpunt in meerdere variaties terugkeert, en contrasterende motieven: dromerig pianospel, energiek vioolthema, en krachtige dramatische secties. Schubert hanteert een cyclische opbouw door thema’s steeds in transformatie terug te laten keren, wat zorgt voor structuur en samenhang.

Existentiële vragen

De Fantasie ontstond in een fase waarin Schubert zijn diepste gevoelens en existentiële vragen in muziek verwerkte. Andere werken uit deze periode zijn Winterreise en het Strijkkwintet in C. Het harmonische palet is opvallend rijk en kent onverwachte modulaties, waarmee Schubert het expressief vermogen van beide instrumenten tot het uiterste benut. De balans tussen lyrische eenvoud en virtuositeit maakt dit werk bijzonder veelzijdig. Schubert wordt vaak vergeleken met Beethoven – die hij bewonderde – maar waar Beethoven een heroïsche toon zet, kiest Schubert voor introspectie en poëzie. De virtuositeit in de Fantasie doet denken aan Paganini, maar bij Schubert dient deze als expressiemiddel. Dit werk is daarmee zowel een uitdaging voor uitvoerders als een ervaring vol emotie en muzikaal avontuur voor de luisteraar.