Muziek en musici die mensen in het hart raken
De leden van het Utrecht String Quartet doen wat ze de afgelopen 30 jaren steeds met enorm veel passie hebben gedaan: volledig toegewijd de mooiste kamermuziek spelen.
De vier musici vinden elkaar in hun diepste drijfveer om kamermuziek te maken: een fantastische ervaring creëren die mensen in het hart raakt, met als uitgangspunt mooie muziek en bijzondere componisten. De jeugdige bravoure uit de beginperiode is na dertig jaar verrijkt met de kracht van intens samenzijn en inzicht. Kijk en luister naar een opname uit Het Concertgebouw.
Bijzonder repertoire
Dit strijkkwartet beleeft veel plezier aan het spelen van bekende muziek en zijn zich er terdege bewust van dat grote componisten tijdloze meesterwerken schreven. Het Utrecht String Quartet heeft echter ook een uitstekende reputatie verworven met de zoektocht naar zoekgeraakt en vergeten repertoire en met hun samenwerking met hedendaagse componisten. In Jisp spelen ze o.a. stukken van Van Bree, Martin en Beethoven. Bekijk het programma.
Het Utrecht String Quartet treedt niet alleen wereldwijd en op de belangrijkste podia in Nederland op, maar ook graag in de kleinere zalen in eigen land, zoals zaterdag 24 februari in Jisp.
Onderstaande tekst is geschreven door Kees Jansen.
Programma Utrecht String Quartet
Johannes van Bree (1801-1857)
Strijkkwartet nr. 2 in Es
-
Allegro ma non troppo
-
Scherzo
-
Adagio
-
Allegro vivace
Frank Martin (1890-1974)
Strijkkwartet (1966/67)
- Lento
- Prestissimo
- Larghetto
- Allegretto leggiero
PAUZE
Ludwig van Beethoven, Strijkkwartet nr. 3 in D op. 18 nr. 3
- Allegro
- Andante con moto
- Allegro
- Presto
Johannes van Bree
Strijkkwartet nr. 1 in a
Zoon van muziekleraar
Van Bree leefde in een tijd waarover ten aanzien van het muziekleven in Nederland weinig goeds te melden valt. In de internationale muziekwereld telde Nederland niet mee, niet met composities, niet met uitvoerende musici.
Johannes Bernardus van Bree kwam uit het gezin van een Amsterdamse muziekleraar, die in 1812 naar Leeuwarden verhuisde. De jonge Johannes hielp zijn vader met het stemmen van de instrumenten en dergelijke, maar leerde natuurlijk zelf ook instrumenten bespelen. De viool was zijn belangrijkste instrument. In 1820 ging hij als muziekleraar terug naar Amsterdam, waar hij spoedig benoemd werd tot violist in het merendeels uit amateurs bestaande orkest van Felix Meritis. Tien jaar later werd hij er dirigent. Van Bree zorgde voor professionalisering binnen het orkest en de Concertzaal. Hij stelde voor zowel de musici als het publiek strenge reglementen op; moderniseerde het repertoire en haalde buitenlandse musici naar Nederland.
Baanbrekend figuur in het Amsterdamse muziekleven
Van Bree was zo doende een belangrijke en baanbrekende figuur in het Amsterdamse muziekleven. Met zijn strijkkwartet maakte hij de kwartetten van Beethoven bekend. En als componist liet hij zich niet onbetuigd, want hij schreef zelf ook een drietal kwartetten, waarvan vanavond de tweede op de lessenaars staat.
Het kwartet dateert uit ongeveer 1840. Het is een klassiek kwartet in de beste zin van het woord: een evenwichtige opbouw, een ‘beschaafd gesprek’ tussen de instrumenten, waarbij ook de cello en de altviool regelmatig aan bod komen. Maar meer dan in het eerste kwartet merken we ook invloed van de Duitse romantiek van Schumann en vooral Mendelssohn. Zo last Van Bree regelmatig vrij precieze aanwijzingen in over het tempo, en bouwt hij een eenheid in het hele kwartet in door in elk deel de gebroken drie- of vierklank een belangrijke rol te geven.
Frank Martin
Strijkkwartet 1966/67
Zwitserse componist, woonachtig in Nederland
Martin was een bescheiden componist van Zwitserse komaf. Vanaf 1946 woonde hij in Nederland, aanvankelijk in Amsterdam, later in Naarden. Zijn oeuvre omvat een rijkdom aan genres, maar aan het strijkkwartet waagde hij zich pas op vrij hoge leeftijd. Van het Tonhalle Gesellschaft Zürich kreeg hij het verzoek een strijkkwartet te componeren ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van dit genootschap. Hij pakte de handschoen op en op 20 juni 1968 ging het werk in première, uiteraard in de Tonhalle te Zürich.
Het kwartet begint met een recitatief van de altviool, die weldra begeleid wordt door pizzicato’s van de cello. De tweede viool neemt het over met een ogenschijnlijk simpel melodietje, voorzien van een tegenstem van de eerste viool en de altviool. Het stuk heeft een gematigd modern karakter, met een strakke ritmische puls. Het tweede deel is een scherzo, prestissimo. Het klinkt zoals een scherzo sinds Beethoven betaamt, best een beetje wrang. Het Larghetto begint met een fraaie melodie door de eerste viool, begeleid door de andere instrumenten. Ook hier speelt de cello veel pizzicato-nootjes. De finale is een allegretto, met de toevoeging leggiero (licht gespeeld). Hier mag de cello beginnen maar weldra pakt de eerste viool ok nadrukkelijk zijn rol. Het stuk stop tamelijk abrupt, maar laat een diepe indruk na.
Wat jammer dat niet meer kwartetten dit prachtige werk op hun repertoire hebben staan!
Ludwig van Beethoven
Strijkkwartet nr. 3 in D op. 18 nr. 3
Het strijkkwartet was een genre waarvoor Beethoven kennelijk een drempel over moest. Hij had al in 1795 het verzoek van Graaf Aponyi gekregen om er een paar te componeren tegen uitermate gunstige voorwaarden. Dat resulteerde in eerst een strijktrio – ten onrechte wel gekarakteriseerd als een duet voor viool en cello met de altviool als vulstem – en vervolgens een strijkkwintet. Beethoven had duidelijk moeite met het vinden van een evenwicht tussen de verschillende stemmen enerzijds en qua vorm tussen bij wijze van spreken het gewone harmoniseren van een melodie en de mogelijkheden tot contrapunt die een kwartet bood. Uiteindelijk kwam het er in de jaren 1798 en 1799 toch van, maar de drie kwartetten op. 18 werden opgedragen aan graaf Lobkowitz, die zijn leven lang Beethoven zou blijven steunen.
Nummer 3 is als eerste geschreven. Het heeft niet de karakteristieken van Beethoven zoals je die in zijn pianowerk uit die tijd terugvindt, van tegendraadse ritmes en schurende harmonieën. In dat opzicht leunt het sterk aan tegen de kwartetten van Haydn en Mozart. Ook geen schande, trouwens!
